Μαζί, μπορούμε να γράψουμε μια άλλη ιστορία για τον πλανήτη μας

Tου Hans Bruyninckx*

Το διακύβευμα δεν ήταν ποτέ υψηλότερο. Ο πλανήτης μας θερμαίνεται και χάνει είδη από το ζωικό και φυτικό “βασίλειο” με ανησυχητικό ρυθμό. Δύο παγκόσμια συνέδρια τους τελευταίους δύο μήνες συγκέντρωσαν προσωπικότητες από όλο τον κόσμο γύρω από ένα κοινό θέμα – το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Οι προκλήσεις και στους δύο τομείς είναι συμπτώματα του ίδιου προβλήματος: της μη βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης. Παρά την πολυπλοκότητα των διαπραγματεύσεων, αυτές οι διασκέψεις είναι ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια ευαισθητοποίηση, τη συναίνεση και την επείγουσα δράση.

Η προσοχή του κόσμου έχει επικεντρωθεί σε μια πρόσκληση για δράση — πρέπει να αντιμετωπίσουμε επειγόντως την κλιματική αλλαγή  και να αντιστρέψουμε την απώλεια βιοποικιλότητας.

Οι παγκόσμιες συνομιλίες για το κλίμα (COP)

Οι παγκόσμιες συνομιλίες για το κλίμα (γνωστές ως COP) συγκεντρώνουν εκπροσώπους χωρών από όλο τον κόσμο για να επεξεργαστούν και να συμφωνήσουν σε μια σειρά ζητήματα που σχετίζονται με θέματα κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένου των προσπαθειών να μειωθούν οι παγκόσμιες εκπομπές. Οι συνομιλίες αυτές θα  βοηθήσουν τις χώρες να προετοιμαστούν για έναν αυξανόμενο αριθμό δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και να εξετάσουν νέες χρηματοδοτήσεις αντιμετώπισης του προβλήματος, εξετάζοντας  “ποιος πληρώνει για τι”.

Στις παγκόσμιες συνομιλίες για το κλίμα  συμμετέχουν περίπου τριάντα έως σαράντα χιλιάδες εγγεγραμμένα στελέχη, συμπεριλαμβανομένων ηγετών από περισσότερες από 100 χώρες, δεκάδων χιλιάδων αντιπροσώπων, δεκάδων χιλιάδων παρατηρητών (όπως εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών και της νεολαίας) και χιλιάδες δημοσιογράφοι. Το αποτέλεσμα των έντονων διαπραγματεύσεων στα COP είναι πάντα ένας συμβιβασμός. Ωστόσο, αυτές οι συνομιλίες βοηθούν να σκιαγραφηθεί ένα παγκόσμιο όραμα και μία τροχιά, όπου όλες οι χώρες και οι διάφοροι ενδιαφερόμενοι φορείς, συμπεριλαμβανομένων των νέων και των αυτόχθονων κοινοτήτων, έχουν φωνή και μπορούν να προσεγγίσουν το παγκόσμιο κοινό.

Από το COP26 στο COP27: ένα βήμα μπροστά;

Η κλιματική COP που πραγματοποιήθηκε στη Γλασκώβη (COP26) το 2021 είχε ως στόχο να θέσει τον κόσμο σε καθαρό μηδενικό μονοπάτι μέχρι το 2050. Με το Σύμφωνο της Γλασκώβης, η COP26 τόνισε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ζήτησε ταχεία δράση, σταδιακή κατάργηση της ενέργειας από άνθρακα και σταδιακή κατάργηση των «αναποτελεσματικών» ορυκτών καυσίμων.

Ένα χρόνο αργότερα, το COP27 στο Sharm el-Sheikh της Αιγύπτου πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο σε ένα εντελώς διαφορετικό παγκόσμιο πλαίσιο και πραγματικότητα. Τοποθετήθηκε με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις υψηλές τιμές ενέργειας με θέματα ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού, που επηρεάζουν τους Ευρωπαίους σε μια μετα-πανδημική, εύθραυστη οικονομία και τις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Στις συνομιλίες της Αιγύπτου  συμφωνήθηκε να δημιουργηθεί ένα νέο ταμείο που θα βοηθήσει τις πιο ευάλωτες χώρες, που πλήττονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Τα ερωτήματα για το ποιος θα πληρώσει και πόσο, ποιος ωφελείται και ποιος αποφασίζει, παραμένουν ανοιχτά. Παρά το τρέχον πλαίσιο, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Franz Timmermans επιβεβαίωσε τη θέση και τη δέσμευση της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων της για το κλίμα και το περιβάλλον και τη συνεχή υποστήριξη της ΕΕ προς τους πιο ευάλωτους. Η σημερινή μας πραγματικότητα καθιστά ακόμη πιο απαραίτητη την ανάγκη για επείγουσα και αποφασιστική δράση για το κλίμα.

Βιοποικιλότητα COP15: Τι διακυβεύεται;

Εκπρόσωποι από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν ξανά τον Δεκέμβριο, αυτή τη φορά στο Μόντρεαλ του Καναδά, για να συμφωνήσουν σε παγκόσμια δράση για την προστασία της φύσης. Ο κόσμος χάνει τη βιολογική του ποικιλότητα με ανησυχητικό ρυθμό και η παρακμή επιταχύνεται. Περίπου ένα εκατομμύριο είδη αντιμετωπίζουν σήμερα εξαφάνιση και πολλά οικοσυστήματα, ζωτικής σημασίας για τον πλανήτη και την ευημερία μας, βρίσκονται στο χείλος της μη αναστρέψιμης ζημιάς. Για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές, χρειάζεται επειγόντως να σταματήσουμε και να αντιστρέψουμε την απώλεια βιοποικιλότητας και να αποκαταστήσουμε φυσικές περιοχές σε όλο τον κόσμο και στην Ευρώπη.

Το τρέχον COP για τη βιοποικιλότητα, που συνήθως αναφέρεται ως COP15 (καθώς είναι η 15η συνάντηση της Διάσκεψης των Μερών της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα), στοχεύει να παράσχει ένα παγκόσμιο πλαίσιο βιοποικιλότητας και θέτει 21 στόχους, συμπεριλαμβανομένου του στόχου για προστασία του 30% του πλανήτη μας έως το 2030.

Αναγνωρίζει επίσης την ανάγκη για επείγουσα παγκόσμια δράση, αλλά υπογραμμίζει και την αναγκαιότητα μετασχηματισμού των οικονομικών, κοινωνικών και χρηματοπιστωτικών μας μοντέλων προκειμένου να αναχαιτιστούν και να αντιστραφούν οι τρέχουσες τάσεις.

Συγκεκριμένα, η δράση περιλαμβάνει την προστασία και την αποκατάσταση περισσότερων χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών και την αντιμετώπιση μη βιώσιμων δραστηριοτήτων σε βασικούς τομείς όπως η γεωργία, η δασοκομία και η αλιεία.

Το αν θα καταφέρουμε να αντιστρέψουμε τις τάσεις θα εξαρτηθεί από το τι κάνουμε στο έδαφος. Για παράδειγμα, το 30% που θα τεθεί υπό προστασία πρέπει να περιλαμβάνει παγκόσμιες εστίες βιοποικιλότητας. Το πώς προστατεύουμε αυτές τις περιοχές έχει επίσης σημασία. Τα συστήματα προστασίας πρέπει να επιτρέπουν στη φύση να ανακάμψει. Αυτές οι περιοχές μπορούν επίσης να είναι ο μεγαλύτερος σύμμαχός μας στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου στην λειτουργώντας ως καταβόθρες άνθρακα και στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Αντιμετώπιση της χρήσης των πόρων μας

Είτε πρόκειται για το COP για το κλίμα είτε για το COP για τη βιοποικιλότητα, συζητάμε το ίδιο πρόβλημα και την ίδια λύση. Η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοποικιλότητας είναι δύο συμπτώματα της ίδιας πάθησης.

Εμείς, στην Ευρώπη και στον κόσμο, καταναλώνουμε περισσότερους πόρους από αυτούς που μπορεί να προσφέρει ο πλανήτης μας. Ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε τα αγαθά και τις υπηρεσίες που καταναλώνουμε προκαλούν την κλιματική αλλαγή και υποβαθμίζουν τον φυσικό κόσμο. Οι πρόσφατες κρίσεις έριξαν επίσης φως στις υπάρχουσες, και δυστυχώς αυξανόμενες, ανισότητες όσον αφορά τα οφέλη αφενός και τις επιπτώσεις στην υγεία, τις ευπάθειες του κλίματος και τα μέσα διαβίωσης από την άλλη.

Σήμερα, το κόστος της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης μπορεί να επηρεάζει ορισμένους από εμάς περισσότερο από άλλους. Αλλά επηρεαζόμαστε όλοι και μακροπρόθεσμα αυτές οι επιπτώσεις θα αυξηθούν, εκτός εάν χρησιμοποιήσουμε αυτή τη κρίσιμη δεκαετία για να αντιστρέψουμε τις τρέχουσες τάσεις. Αυτοί οι COP προτρέπουν όλους μας να αναλάβουμε τολμηρή δράση και να δείξουμε αλληλεγγύη με όλη τη ζωή στη Γη.

Ένα άλλο μέλλον είναι πιθανό. Μπορούμε να προσαρμοστούμε και να υιοθετήσουμε νέες συνήθειες, να χτίσουμε νέα συστήματα. Μαζί, μπορούμε να γράψουμε μια άλλη ιστορία για τον πλανήτη μας, όπου όλοι θα ωφεληθούμε από μια πιο υγιή φύση και ένα σταθερό κλίμα,  όπου έχουμε καταφέρει να ελαχιστοποιήσουμε τους κινδύνους και τις επιπτώσεις. Το 2030, μπορούμε να είμαστε ένα βήμα πιο κοντά σε αυτό το μέλλον.

(*) Ο Hans Bruyninckx είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του Εuropean Enviroment Agency